๐ เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคซाเคฏเคฆे เคนोเคคे เคนैं เคเคฐ เคเคจเคฎें เคธे เคुเค เคเคช เคฎเคนเคธूเคธ เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं เคเคฐ เคुเค เคจเคนीं | เคเคถ्เคตเคฐ เคจे เคนเคฎ เคธเคฌเคो เคเค เคเคจ्เคคเคฐिเค เค
เคธीเคฎ เคถเค्เคคि เคฆी เคนै, เคเคฐ เคฏเคฆि เคเคธเคा เคเคिเคค เคช्เคฐเคฏोเค เคिเคฏा เคाเคฏ เคคो เคธเคญी เคเคธเคธे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคเคฐ เคธเคฎृเคฆ्เคงि เคฎें เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคซाเคฏเคฆा เคเค ा เคธเคเคคे เคนैं | เคช्เคฐाเคฃ เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคฎें เคเคชเคฒเคฌ्เคง เคเค्เคธीเคเคจ เคฎाเคค्เคฐ เคนी เคจเคนीं เคนै เคชเคฐंเคคु เคो เคนเคตा เคนเคฎ เคธांเคธ เคे เคฐूเคช เคฎें เคฒेเคคे เคนैं เคตเคน เค
เคฆृเคถ्เคฏ เคเคฐ्เคा เคธे เคญเคฐเคชूเคฐ เคนोเคคी เคนै |
เคฏเคนां เคชเคฐ เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคธเคญी เคुเคฃों เคो เคฒिเคเคจा เคธเคฎ्เคญเคต เคจเคนीं เคนै เคฒेเคिเคจ เคนเคฎ เคฏเคน เคเคน เคธเคเคคे เคนैं เคि เคเคธเคे เคฆ्เคตाเคฐा เคฎाเคจเคธिเค เคถाเคจ्เคคि เคฎिเคฒเคคी เคนै เคเคฐ เคคเคจाเคต เคธे เคुเคเคाเคฐा เคฎिเคฒเคคा เคนै |
*เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคुเค เคซाเคฏเคฆे (Benefits of Pranayam)*
*(1) เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคฆเคฐ เคฎें เคเคฎी*
เคฏोเคा เคเคฐ เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคฒเคाเคคाเคฐ เค เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคเคช เคงीเคฎी เคเคฐ เคเคนเคฐी เคธांเคธ เคฒे เคธเคเคคे เคนैं | เคเคช เค เคชเคจे เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคเคคि เคो 16 เคช्เคฐเคคिเคฎिเคจเค เคธे เคเคाเคเคฐ 5 เคช्เคฐเคคि เคฎिเคจเค เคคเค เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं | เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคฆเคฐ เคเคเคจे เคे เคจिเคฎ्เคจ เคซाเคฏเคฆे เคนैं-
เคนृเคฆเคฏ เคเคคि (Heart Rate) เคเคฎ เคนो เคाเคฏेเคा เค्เคฏोंเคि เคนृเคฆเคฏ เคो เค्เคฏाเคฆा เคเค्เคธीเคเคจ เคฎिเคฒेเคी เคเคฐ เคตเคน เคญी เคเคฎ เคฌाเคฐ เคธांเคธ เคฒेเคจे เคชเคฐ | เคธांเคธ เคฒेเคจे เคเคฐ เคोเฅเคจे เคे 1:2 เคा เค เคจुเคชाเคค เคนोเคจा เค เค्เคा เคนै |
เคถเคฐीเคฐ เคे เค เคจ्เคฆเคฐ เคे เค ंเคो เคो เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฐเคเคจे เคे เคฒिเค เคเคฎ เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐเคจा เคชเฅेเคा, เคเคธเคฒिเค เคฌीเคฎाเคฐी เคเคฎ เคนोเคी |
เคฐเค्เคคเคाเคช (Blood Pressure) เคเคฎ เคนोเคा, เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคคเคจाเคต เคเคฎ เคนोเคा เคเคฐ nerves เคฐिเคฒैเค्เคธ เคฐเคนेเคी |
*(2) เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคเคฏु เคฎें เคตृเคฆ्เคงि*
เคฏोเค เคฆเคฐ्เคถเคจ เคे เค เคจुเคธाเคฐ, เค्เคฏाเคฆा เคเคฎ्เคฐ เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคเคคि เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคเคฐเคคी เคนै | เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคฆเคฐ เคฏเคฆि เคเคฎ เคนो เคाเค เคคो เคฎเคจुเคท्เคฏ เคी เคเคฎ्เคฐ เคญी เคฌเฅ เคाเคคी เคนै |
เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคे เคคौเคฐ เคชเคฐ เคเคुเคตा 1 เคฎिเคจเค เคฎें 4-5 เคฌाเคฐ เคธांเคธ เคฒेเคคा เคนै เคเคฐ 200 เคธाเคฒ เคฏा เคเคธเคธे เค เคงिเค เคीเคคा เคนै | เคเคฌเคि เคฎเคจुเคท्เคฏ 1 เคฎिเคจเค เคฎें 15-16 เคฌाเคฐ เคธांเคธ เคฒेเคคा เคนै เคฒเคเคญเค 100 เคธाเคฒ เคคเค เคीเคคा เคนै |
*(3) Blood Circulation เคฎें เคธुเคงाเคฐ*
เคเคนเคฐी เคธांเคธ เคฒेเคจे เคธे เค เคงिเค เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคเค्เคธीเคเคจ เคนเคฎाเคฐे เคूเคจ เคฎें เคฌเคนเคคी เคนै เคนृเคฆเคฏ เคเคธ เคूเคจ เคो เคฐเค्เคค เคตाเคนिเคจिเคฏों (Blood Vessels) เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคी เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคोเคถिเคा (Cell) เคो เคชเคนुंเคाเคคा เคนै | เคเคธเคธे เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคूเคจ เคे เคธाเคฅ เคเค्เคธीเคเคจ (เคช्เคฐाเคฃ เคตाเคฏु) เค เคงिเค เคฌเคนเคคी เคนै เคिเคธเคे เคธेเคฒ्เคธ เคा เค्เคทเคฏ (Decay) เคฌเคนुเคค เคเคฎ เคนो เคाเคคा เคนै เคो เคि เคเคฏु เคฌเฅाเคจे เคा เคฎुเค्เคฏ เคाเคฐเคฃ เคนै |
*(4) เคนृเคฆเคฏ เคे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคे เคฒिเคฏे เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ*
เคนृเคฆเคฏ (heart) เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคा เคธเคฌเคธे เคเคिเคฒ เคเคฐ เคต्เคฏเคธ्เคค เค ंเค เคนै | เคฏเคน เคชूเคฐे เคฆिเคจ เคฎें เคฒเคเคญเค 1 เคฒाเค (1,00,000 ) เคฌाเคฐ เคงเฅเคเคคा เคนै เคเคฐ เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคฒเคाเคคाเคฐ เคฐाเคค-เคฆिเคจ เคूเคจ เคा เคธंเคाเคฐ เคเคฐเคคा เคนै | เคนृเคฆเคฏ เคा เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคนी เคฎเคจुเคท्เคฏ เคे เคीเคตเคจ เคเคฐ เค เคจ्เคฏ เคถเคฐीเคฐ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคा เคจिเคฐ्เคงाเคฐเคฃ เคเคฐเคคा เคนै | เค เคงिเค เคเคฎ्เคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคเคธเคा เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฐเคนเคคा เค्เคฏाเคฆा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै | เคूเคจ เคฎें เค्เคฏाเคฆा เคเค्เคธीเคเคจ เคนोเคจे เคा เคธीเคงा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै เคนृเคฆเคฏ เคी muscles เคो เค เคงिเค เคเค्เคธीเคเคจ เคเคฐ เคฏเคน เคเค्เคธीเคเคจ เคชूเคฐे เคนृเคฆเคฏ เคो เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคเคจे เคฎें เคฏोเคเคฆाเคจ เคเคฐ เคธเคเคคा เคนै |
*(5) เคถเคฐीเคฐ เคे เค ंเคो เคो เคฌेเคนเคคเคฐ เคाเคฎ เคเคฐเคจे เคฎें เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคซाเคฏเคฆे*
เคเคธเคे เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคซाเคฏเคฆे เคนैं เคฒेเคिเคจ เคुเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค ंเคो เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคนเคฎ เคเคชเคो เคจीเคे เคฌเคคा เคฐเคนे เคนैं-
เคชूเคฐा system เคเคฌ เคธเคนी เคाเคฎ เคเคฐเคคा เคนै เคคो เคนเคฎाเคฐे เคซेเคซเฅे, เคนृเคฆเคฏ, เคชेเค, เคंเคค, เคिเคกเคจी เคเคฐ pancreas เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคนเคคे เคนैं เคเคฐ เคธเคนी เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐเคคे เคนैं |
เคชूเคฐा เคชाเคเคจ เคคंเคค्เคฐ เคฎเคเคฌूเคค เคเคฐ เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคนเคคा เคนै | เคเคธเคे เคธाเคฅ เคชाเคเคจ เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เคธเคญी เคช्เคฐเคाเคฐ เคे เคฐोเคों เคธे เคจिเคाเคค เคฎिเคฒเคคी เคนै |
เคिเฅเคिเฅाเคชเคจ, เคฅเคाเคจ เคเคฐ เคเคฒเคธ्เคฏ เคฆूเคฐ เคญाเคเคคे เคนै เคเคธเคे เคซเคฒเคธ्เคตเคฐूเคช เคเคช เค เคชเคจे เคाเคฐ्เคฏ เค เคงिเค efficiency เคธे เคเคฐ เคชाเคคे เคนैं |
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคถเคฐीเคฐ เคे เคธเคญी เค ंเค เค เคงिเค เคเค्เคธीเคเคจ เคชाเคคे เคนै เคเคธเคฒिเค เคถเคฐीเคฐ เคธे เคธเคญी เคตिเคทैเคฒे เคชเคฆाเคฐ्เคฅ (toxins) เคฌाเคนเคฐ เคจिเคเคฒ เคाเคคे เคนैं | เคเคธ เคตเคเคน เคธे เคो เคฐोเค เคเคชเคो เคนोเคจे เคตाเคฒे เคนोเคคे เคนैं เคตเคน เคเคญी เคจเคนीं เคนोเคคे | เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฐोเคงเค เค्เคทเคฎเคคा (Immune System) เคฌเฅเคคी เคนै เคो เคि เคถเคฐीเคฐ เคो เคฐोเคों เคธे เคฌเคाเคคा เคนै |
*(6) เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคชाเคฏें เคฌेเคนเคคเคฐ เคฎाเคจเคธिเค เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ*
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคเคชเคो เคจเคाเคฐाเคค्เคฎเค เคตिเคाเคฐों เคธे เคฎुเค्เคค เคเคฐเคคा เคนै เคเคฐ เคธाเคฅ เคนी เคुเคธ्เคธा, เคคเคจाเคต, เค เคตเคธाเคฆ, เคฒाเคฒเค, เคเคฎเคฃ्เคก, เคैเคธे เคถเคฐीเคฐ เคो เคจुเคเคธाเคจ เคชเคนुँเคाเคจे เคตाเคฒी เคฎाเคจเคธिเค เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคธे เคญी เคฌเคाเคคा เคนै |
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคเคชเคे เคฎเคจ เคी เคंเคเคฒเคคा เคो เคเคฎ เคเคฐเคคा เคนै เคिเคธเคธे เคเคชเคो เคง्เคฏाเคจ เคฒเคाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒเคคी เคนै |
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคเคช เค เคชเคจे เคो เคถเคฐीเคฐ เคนเคฒ्เคा เคฎเคนเคธूเคธ เคเคฐेंเคे, เคเคจ्เคคเคฐिเค เคถाเคจ्เคคि เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคी, เค เค्เคी เคจींเคฆ เคเคฏेเคी, เคฏाเคฆเคฆाเคถ्เคค เค เค्เคी เคนोเคी เคเคฐ เคเคाเค्เคฐเคคा (concentration) เคฎें เคญी เคตृเคฆ्เคงि เคนोเคी |
*(7) เค เคงिเค เคเคฎ्เคฐ เคฎें เคชाเคฏें เค เค्เคा เคीเคตเคจ*
เคो เคฒोเค เคเคฎ เคถाเคฐीเคฐिเค เคถ्เคฐเคฎ เคเคฐเคคे เคนैं เคคो เคเคจเคे เคซेเคซเฅे เคा เคตिเคाเคธ เค เคงिเค เคจเคนीं เคนोเคคा เคเคฐ เคฌेเคนเคฆ เคเคฎเคोเคฐ เคนो เคाเคคा เคนै | เคเคธเคฒिเค เคเคธे เคฒोเคों เคे เคซेเคซเฅे เคถเค्เคค เคนो เคाเคคे เคนैं เคिเคธเคธे เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เค्เคทเคฎเคคा เคเค เคाเคคी เคนै | เคฌเฅी เคเคฎ्เคฐ เคฎें เคเคธे เคฒोเคों เคฒिเค เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคुเค เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคฎें เคฒाเคญเคाเคฐी เคนो เคธเคเคคा เคนै เคैเคธे-
เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคถเค्เคคि เคเคฐ เคเคฐ्เคा เคी เคเคฎी |
*เคฐเค्เคค เคฎें เคฏूเคฐिเค เคเคธिเคก (uric acid) เคे เคเคเค्เค ा เคนोเคจे เคธे เคोเฅों เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคเคฐ เคฌेเคैเคจी เคนोเคคी เคนै เคोเคि เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค (control) เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं |*
เคชीเค เคฆเคฐ्เคฆ, เคธिเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ, เคूเคจ เคी เคเคฎी, muscle เคฎें เคเคเฅเคจ, เคोเฅों เคी เคเคเฅเคจ เคฎें เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒเคคी เคนै |
เคूเคจ เคी เคจเคฒिเคฏों เคฎें เคชเคฐेเคถाเคจी (hardening of arteries) เคी เคตเคเคน เคธे เคूเคจ เคธเคนी เคคเคฐीเคे เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคจเคนीं เคซैเคฒ เคชाเคคा เคนै เคोเคि เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เค ीเค เคนो เคाเคคा เคนै |
*เคเคธเคฒिเค เคเคช เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคो เค เคชเคจी เคฆिเคจเคเคฐ्เคฏा เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคเคฐें เคเคฐ เคฌिเคจा เคिเคธी break เคे เคฐोเคाเคจा เคเคฐें | เคเคธเคे เคซाเคฏเคฆे เคเคช เคคเคญी เค เคจुเคญเคต เคเคฐ เคชाเคฏेเคे เคเคฌ เคเคช เคธ्เคตเคฏं เคเคฐेंเคे |*
เคฏเคนां เคชเคฐ เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคธเคญी เคुเคฃों เคो เคฒिเคเคจा เคธเคฎ्เคญเคต เคจเคนीं เคนै เคฒेเคिเคจ เคนเคฎ เคฏเคน เคเคน เคธเคเคคे เคนैं เคि เคเคธเคे เคฆ्เคตाเคฐा เคฎाเคจเคธिเค เคถाเคจ्เคคि เคฎिเคฒเคคी เคนै เคเคฐ เคคเคจाเคต เคธे เคुเคเคाเคฐा เคฎिเคฒเคคा เคนै |
*เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคुเค เคซाเคฏเคฆे (Benefits of Pranayam)*
*(1) เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคฆเคฐ เคฎें เคเคฎी*
เคฏोเคा เคเคฐ เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคे เคฒเคाเคคाเคฐ เค เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคเคช เคงीเคฎी เคเคฐ เคเคนเคฐी เคธांเคธ เคฒे เคธเคเคคे เคนैं | เคเคช เค เคชเคจे เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคเคคि เคो 16 เคช्เคฐเคคिเคฎिเคจเค เคธे เคเคाเคเคฐ 5 เคช्เคฐเคคि เคฎिเคจเค เคคเค เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं | เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคฆเคฐ เคเคเคจे เคे เคจिเคฎ्เคจ เคซाเคฏเคฆे เคนैं-
เคนृเคฆเคฏ เคเคคि (Heart Rate) เคเคฎ เคนो เคाเคฏेเคा เค्เคฏोंเคि เคนृเคฆเคฏ เคो เค्เคฏाเคฆा เคเค्เคธीเคเคจ เคฎिเคฒेเคी เคเคฐ เคตเคน เคญी เคเคฎ เคฌाเคฐ เคธांเคธ เคฒेเคจे เคชเคฐ | เคธांเคธ เคฒेเคจे เคเคฐ เคोเฅเคจे เคे 1:2 เคा เค เคจुเคชाเคค เคนोเคจा เค เค्เคा เคนै |
เคถเคฐीเคฐ เคे เค เคจ्เคฆเคฐ เคे เค ंเคो เคो เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฐเคเคจे เคे เคฒिเค เคเคฎ เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐเคจा เคชเฅेเคा, เคเคธเคฒिเค เคฌीเคฎाเคฐी เคเคฎ เคนोเคी |
เคฐเค्เคคเคाเคช (Blood Pressure) เคเคฎ เคนोเคा, เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคคเคจाเคต เคเคฎ เคนोเคा เคเคฐ nerves เคฐिเคฒैเค्เคธ เคฐเคนेเคी |
*(2) เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคเคฏु เคฎें เคตृเคฆ्เคงि*
เคฏोเค เคฆเคฐ्เคถเคจ เคे เค เคจुเคธाเคฐ, เค्เคฏाเคฆा เคเคฎ्เคฐ เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคเคคि เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคเคฐเคคी เคนै | เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เคฆเคฐ เคฏเคฆि เคเคฎ เคนो เคाเค เคคो เคฎเคจुเคท्เคฏ เคी เคเคฎ्เคฐ เคญी เคฌเฅ เคाเคคी เคนै |
เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคे เคคौเคฐ เคชเคฐ เคเคुเคตा 1 เคฎिเคจเค เคฎें 4-5 เคฌाเคฐ เคธांเคธ เคฒेเคคा เคนै เคเคฐ 200 เคธाเคฒ เคฏा เคเคธเคธे เค เคงिเค เคीเคคा เคนै | เคเคฌเคि เคฎเคจुเคท्เคฏ 1 เคฎिเคจเค เคฎें 15-16 เคฌाเคฐ เคธांเคธ เคฒेเคคा เคนै เคฒเคเคญเค 100 เคธाเคฒ เคคเค เคीเคคा เคนै |
*(3) Blood Circulation เคฎें เคธुเคงाเคฐ*
เคเคนเคฐी เคธांเคธ เคฒेเคจे เคธे เค เคงिเค เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคเค्เคธीเคเคจ เคนเคฎाเคฐे เคूเคจ เคฎें เคฌเคนเคคी เคนै เคนृเคฆเคฏ เคเคธ เคूเคจ เคो เคฐเค्เคค เคตाเคนिเคจिเคฏों (Blood Vessels) เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคी เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคोเคถिเคा (Cell) เคो เคชเคนुंเคाเคคा เคนै | เคเคธเคธे เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคूเคจ เคे เคธाเคฅ เคเค्เคธीเคเคจ (เคช्เคฐाเคฃ เคตाเคฏु) เค เคงिเค เคฌเคนเคคी เคนै เคिเคธเคे เคธेเคฒ्เคธ เคा เค्เคทเคฏ (Decay) เคฌเคนुเคค เคเคฎ เคนो เคाเคคा เคนै เคो เคि เคเคฏु เคฌเฅाเคจे เคा เคฎुเค्เคฏ เคाเคฐเคฃ เคนै |
*(4) เคนृเคฆเคฏ เคे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคे เคฒिเคฏे เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ*
เคนृเคฆเคฏ (heart) เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคा เคธเคฌเคธे เคเคिเคฒ เคเคฐ เคต्เคฏเคธ्เคค เค ंเค เคนै | เคฏเคน เคชूเคฐे เคฆिเคจ เคฎें เคฒเคเคญเค 1 เคฒाเค (1,00,000 ) เคฌाเคฐ เคงเฅเคเคคा เคนै เคเคฐ เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคฒเคाเคคाเคฐ เคฐाเคค-เคฆिเคจ เคूเคจ เคा เคธंเคाเคฐ เคเคฐเคคा เคนै | เคนृเคฆเคฏ เคा เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคนी เคฎเคจुเคท्เคฏ เคे เคीเคตเคจ เคเคฐ เค เคจ्เคฏ เคถเคฐीเคฐ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคा เคจिเคฐ्เคงाเคฐเคฃ เคเคฐเคคा เคนै | เค เคงिเค เคเคฎ्เคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคเคธเคा เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฐเคนเคคा เค्เคฏाเคฆा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै | เคूเคจ เคฎें เค्เคฏाเคฆा เคเค्เคธीเคเคจ เคนोเคจे เคा เคธीเคงा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै เคนृเคฆเคฏ เคी muscles เคो เค เคงिเค เคเค्เคธीเคเคจ เคเคฐ เคฏเคน เคเค्เคธीเคเคจ เคชूเคฐे เคนृเคฆเคฏ เคो เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคเคจे เคฎें เคฏोเคเคฆाเคจ เคเคฐ เคธเคเคคा เคนै |
*(5) เคถเคฐीเคฐ เคे เค ंเคो เคो เคฌेเคนเคคเคฐ เคाเคฎ เคเคฐเคจे เคฎें เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคซाเคฏเคฆे*
เคเคธเคे เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคซाเคฏเคฆे เคนैं เคฒेเคिเคจ เคुเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค ंเคो เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคนเคฎ เคเคชเคो เคจीเคे เคฌเคคा เคฐเคนे เคนैं-
เคชूเคฐा system เคเคฌ เคธเคนी เคाเคฎ เคเคฐเคคा เคนै เคคो เคนเคฎाเคฐे เคซेเคซเฅे, เคนृเคฆเคฏ, เคชेเค, เคंเคค, เคिเคกเคจी เคเคฐ pancreas เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคนเคคे เคนैं เคเคฐ เคธเคนी เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐเคคे เคนैं |
เคชूเคฐा เคชाเคเคจ เคคंเคค्เคฐ เคฎเคเคฌूเคค เคเคฐ เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคนเคคा เคนै | เคเคธเคे เคธाเคฅ เคชाเคเคจ เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เคธเคญी เคช्เคฐเคाเคฐ เคे เคฐोเคों เคธे เคจिเคाเคค เคฎिเคฒเคคी เคนै |
เคिเฅเคिเฅाเคชเคจ, เคฅเคाเคจ เคเคฐ เคเคฒเคธ्เคฏ เคฆूเคฐ เคญाเคเคคे เคนै เคเคธเคे เคซเคฒเคธ्เคตเคฐूเคช เคเคช เค เคชเคจे เคाเคฐ्เคฏ เค เคงिเค efficiency เคธे เคเคฐ เคชाเคคे เคนैं |
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคถเคฐीเคฐ เคे เคธเคญी เค ंเค เค เคงिเค เคเค्เคธीเคเคจ เคชाเคคे เคนै เคเคธเคฒिเค เคถเคฐीเคฐ เคธे เคธเคญी เคตिเคทैเคฒे เคชเคฆाเคฐ्เคฅ (toxins) เคฌाเคนเคฐ เคจिเคเคฒ เคाเคคे เคนैं | เคเคธ เคตเคเคน เคธे เคो เคฐोเค เคเคชเคो เคนोเคจे เคตाเคฒे เคนोเคคे เคนैं เคตเคน เคเคญी เคจเคนीं เคนोเคคे | เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฐोเคงเค เค्เคทเคฎเคคा (Immune System) เคฌเฅเคคी เคนै เคो เคि เคถเคฐीเคฐ เคो เคฐोเคों เคธे เคฌเคाเคคा เคนै |
*(6) เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคชाเคฏें เคฌेเคนเคคเคฐ เคฎाเคจเคธिเค เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ*
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคเคชเคो เคจเคाเคฐाเคค्เคฎเค เคตिเคाเคฐों เคธे เคฎुเค्เคค เคเคฐเคคा เคนै เคเคฐ เคธाเคฅ เคนी เคुเคธ्เคธा, เคคเคจाเคต, เค เคตเคธाเคฆ, เคฒाเคฒเค, เคเคฎเคฃ्เคก, เคैเคธे เคถเคฐीเคฐ เคो เคจुเคเคธाเคจ เคชเคนुँเคाเคจे เคตाเคฒी เคฎाเคจเคธिเค เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคธे เคญी เคฌเคाเคคा เคนै |
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคเคชเคे เคฎเคจ เคी เคंเคเคฒเคคा เคो เคเคฎ เคเคฐเคคा เคนै เคिเคธเคธे เคเคชเคो เคง्เคฏाเคจ เคฒเคाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒเคคी เคนै |
เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคเคช เค เคชเคจे เคो เคถเคฐीเคฐ เคนเคฒ्เคा เคฎเคนเคธूเคธ เคเคฐेंเคे, เคเคจ्เคคเคฐिเค เคถाเคจ्เคคि เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคी, เค เค्เคी เคจींเคฆ เคเคฏेเคी, เคฏाเคฆเคฆाเคถ्เคค เค เค्เคी เคนोเคी เคเคฐ เคเคाเค्เคฐเคคा (concentration) เคฎें เคญी เคตृเคฆ्เคงि เคนोเคी |
*(7) เค เคงिเค เคเคฎ्เคฐ เคฎें เคชाเคฏें เค เค्เคा เคीเคตเคจ*
เคो เคฒोเค เคเคฎ เคถाเคฐीเคฐिเค เคถ्เคฐเคฎ เคเคฐเคคे เคนैं เคคो เคเคจเคे เคซेเคซเฅे เคा เคตिเคाเคธ เค เคงिเค เคจเคนीं เคนोเคคा เคเคฐ เคฌेเคนเคฆ เคเคฎเคोเคฐ เคนो เคाเคคा เคนै | เคเคธเคฒिเค เคเคธे เคฒोเคों เคे เคซेเคซเฅे เคถเค्เคค เคนो เคाเคคे เคนैं เคिเคธเคธे เคธांเคธ เคฒेเคจे เคी เค्เคทเคฎเคคा เคเค เคाเคคी เคนै | เคฌเฅी เคเคฎ्เคฐ เคฎें เคเคธे เคฒोเคों เคฒिเค เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคुเค เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคฎें เคฒाเคญเคाเคฐी เคนो เคธเคเคคा เคนै เคैเคธे-
เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคถเค्เคคि เคเคฐ เคเคฐ्เคा เคी เคเคฎी |
*เคฐเค्เคค เคฎें เคฏूเคฐिเค เคเคธिเคก (uric acid) เคे เคเคเค्เค ा เคนोเคจे เคธे เคोเฅों เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคเคฐ เคฌेเคैเคจी เคนोเคคी เคนै เคोเคि เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค (control) เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं |*
เคชीเค เคฆเคฐ्เคฆ, เคธिเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ, เคूเคจ เคी เคเคฎी, muscle เคฎें เคเคเฅเคจ, เคोเฅों เคी เคเคเฅเคจ เคฎें เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒเคคी เคนै |
เคूเคจ เคी เคจเคฒिเคฏों เคฎें เคชเคฐेเคถाเคจी (hardening of arteries) เคी เคตเคเคน เคธे เคूเคจ เคธเคนी เคคเคฐीเคे เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคจเคนीं เคซैเคฒ เคชाเคคा เคนै เคोเคि เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธे เค ीเค เคนो เคाเคคा เคนै |
*เคเคธเคฒिเค เคเคช เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคो เค เคชเคจी เคฆिเคจเคเคฐ्เคฏा เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคเคฐें เคเคฐ เคฌिเคจा เคिเคธी break เคे เคฐोเคाเคจा เคเคฐें | เคเคธเคे เคซाเคฏเคฆे เคเคช เคคเคญी เค เคจुเคญเคต เคเคฐ เคชाเคฏेเคे เคเคฌ เคเคช เคธ्เคตเคฏं เคเคฐेंเคे |*